Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa opublikowała niedawno raport „Polska Wieś 2022. Raport o stanie wsi”. Wynika z niego, że gospodarstwa domowe rolników stanowią ok. 8 proc. gospodarstw domowych na wsi. Gospodarstwo domowe rolników jest rozumiane jako takie, którego wyłącznym lub przeważającym źródłem utrzymania jest dochód z użytkowanego gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie.
Według stanu z 2020 roku, prawie połowa dochodów mieszkańców wsi pochodzi z pracy najemnej (48,9 proc.). Drugim dużym źródłem dochodu są świadczenia społeczne (32,2 proc.). Praca na roli znalazła się dopiero na trzecim miejscu, a trudni się nią 9,6 proc. osób. Poza tym część mieszkańców wsi czerpie dochody z pracy na własny rachunek (7,4 proc.), a także z innych źródeł dochodu (1,8 proc.).
Autorzy raportu przytaczają wyniki badania CBOS z 2021 roku, które sugerują, że wśród mieszkańców wsi 17 proc. osób pozyskuje główne dochody z gospodarstwa rolnego (uwzględniono tu emerytów i rencistów).
Jednak w 2020 roku tylko co trzecie gospodarstwo domowe na wsi spełniało kryterium gospodarstwa rolników, których przeważającym źródłem utrzymania było rolnictwo. Pozostałe 70 proc. gospodarstw – pomimo użytkowania roli – znaczną część dochodu czerpało z innych źródeł. Drugie podstawowe źródło utrzymania stanowi praca najemna, często wykonywana poza wsią.
W 2020 roku dochód z pracy najemnej pozyskiwało 44,5 proc. gospodarstw. Dochód z działalności pozarolniczej to 14,6 proc., a emerytury i renty to 29,0 proc. dochodów. Zauważalna jest zależność pomiędzy wielkością gospodarstwa a źródłem dochodów. Gospodarstwa o mniejszej powierzchni pozyskują więcej dochodów z innych źródeł i to w nich częściej podejmowana jest decyzja o likwidacji gospodarstwa.
Migracja z miasta na wieś
Jedną z przyczyn spadku odsetka osób utrzymujących się z pracy rolnej może być rosnąca liczba osób, które przeprowadzają się z miasta na wieś. Od 2001 roku nasila się tendencja migracji z miast do wsi. W 2020 roku na wsiach ubyło 152,2 tys. osób, ale równocześnie napłynęło 187,6 tys. nowych. Oznacza to przyrost o 35,4 tys. mieszkańców.
Autorzy raportu zauważają, że w ciągu 10 lat (od 2011 do 2020 roku) saldo migracji na wieś pozostawało dodatnie. Na wsiach przybyło 305 tys. osób, w czasie gdy ludność miast zmniejszyła się o 350 tys. osób. Wśród przyczyn przepływu ludności wymienia się fakt, że mieszkanie na wsi stało się modne, a jednocześnie tańsze. Na taką zmianę mogą decydować się np. młode małżeństwa, których nie stać na mieszkanie w dużym mieście.
