Jak obecnie wygląda sytuacja? Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w celu nabycia prawa do emerytury rolniczej, rolnik oprócz osiągnięcia wieku emerytalnego musi się wykazać co najmniej 25-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Ponadto, aby emerytura rolnicza mogła być wypłacana w pełnej wysokości, emeryt jest zobowiązany zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej. W przypadku niezaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, zasadnicza część emerytury ulega zawieszeniu.
Z danych przedstawionych przez KRUS wynika, że na koniec 2021 roku aż 18 510 osób miało zawieszoną wypłatę części uzupełniającej emerytury rolniczej ze względu na prowadzenie działalności rolniczej.
Konsultacje do ustawy
Dlatego, po licznych skargach składanych przez samych rolników, jak również przez organizacje i związki zawodowe rolników na krzywdzące przepisy, MRiRW przygotowało nowelizację ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Jakie były oczekiwania środowiska rolniczego w stosunku do ustawy? – Podczas prac nad zmianami w emeryturach rolniczych, zależało nam przede wszystkim na możliwości uzyskania emerytury rolniczej bez konieczności wyzbywania się gospodarstwa, warsztatu pracy, ponieważ uważamy, że jest to niekonstytucyjne i stawia rolników gorszej sytuacji. Szewc, krawiec może przechodzić na emeryturę i dalej prowadzić swoją działalność. Rolnik tego zrobić nie mógł – podkreśla Rober Nowak, Członek Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych. Dodaje, że warunek ten powinien zostać spełniony bezwarunkowo.
Nowak mówi jeszcze kilku postulatach KRIR, w tym o możliwości otrzymywania emerytury proporcjonalnej do wielkości wpłat. – Bardzo wiele osób ma problem z uzyskaniem 100 kwartałów, które przewidują obecne przepisy. Na przykład osiągnęli wiek 65 lat, ale mieli zrealizowane tylko 90 kwartałów płacowych. Aby nabyć prawa emerytalne, muszą dalej pracować. Zdaniem KRIR, jeśli 90 proc. okresu składkowego zostało opłacone, rolnik powinien otrzymywać 90 proc. emerytury. Wybór powinien należeć do rolnika: albo będę dalej pracował dalej, aby otrzymać emeryturę pełną, albo decyduje się na niższą emeryturę – zaznacza Nowak.
Do problemów z emeryturami rolniczymi członek zarządu KRIR zalicza także zróżnicowaną wysokość składki – duża część rolników ma jego zdaniem płacić podwójną lub potrójną składkę KRUS-owską, bez wpływu na otrzymywane świadczenie – także łączenie emerytury z ZUS i KRUS. – Teraz jeżeli rolnik odchodzi na emeryturę z KRUS, to jeśli miał opłacone składki ZUS, dostaje niewielką część emerytury z Zakładu. Ale jeśli jest odwrotnie, jeśli otrzymuje świadczenie z ZUS, ale miał okresy składkowe w KRUS, to nie otrzymuje nic – mówi Nowak.
Ustawa w konsultacjach – Solidarność protestuje
Jaki jest efekt prac na ustawą? Dokument został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych.
Tymczasem związki zawodowe przekazały już kilka krytycznych uwag dotyczących ustawy. NSZZ RI ,,Solidarność” pozytywnie ocenił co prwada rozwiązania dotyczące rehabilitacji rolników-emerytów oraz możliwość dalszego dobrowolnego podlegania do ubezpieczenia społecznego rolników osobom, którzy dotychczas byli wykluczeni. W szczególności chodzi o rolników wykluczonych ze względu na pobieranie stypendiów oraz staży, jak również z powodu odbywania służby niezawodowej żołnierzy lub służby zastępczej.
Natomiast sam zapis o pobieraniu emerytur rolniczych bez konieczności przekazania gospodarstwa spotkał się z krytyką związku. Według Teresy Hałas, przewodniczącej NSZZ RI ,,Solidarność”, zaproponowane przepisy nie realizują postulatu przejścia na emeryturę rolniczą bez zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, a także postulatu dotyczącego wcześniejszych emerytur dla rolników.
Zgodnie z przedstawionymi przepisami emerytura dla rolników bez zbywania ziemi będzie możliwa, ale pod warunkiem dalszego opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników.
Hałas podkreśliła w oświadczeniu, że taki warunek stanowi naruszenie prawa własności, o którym mowa w art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Według NSZZ RI ,,Solidarność” rolnicy, którzy uzyskali wiek emerytalny oraz wymagane okresy składkowe powinni opłacać składki, ale tylko na zasadzie dobrowolności w celu podwyższenia części składkowej i wypłacanej emerytury.
NSZZ RI ,,Solidarność” proponuje również wprowadzenie takich rozwiązań dla rolników, jak:
- możliwość dobrowolnego, pełnego ubezpieczenia w KRUS rolników tzw. ,,dwuzawodowców”,
- wprowadzenie tzw. ułamkowych emerytur z KRUS (pozwalające na uzyskanie odrębnej emerytury z KRUS),
- zmianę sposobu waloryzacji emerytur rolniczych według zasad sprzed 1 marca 2017 r., co umożliwi waloryzację w oparciu o aktualną emeryturę podstawową.
MRiRW jeszcze w marcu chciałby przekazać projekt ustawy do Sejmu. Resort planuje wejście życie ustawy w II kwartale tego roku.
